ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:

Η μεσαιωνική έπαυλη κτίζεται κατά την Φραγκοκρατία τον 13ο αιώνα μ.Χ. Η έπαυλη, κτισμένη σε μια στρατηγική θέση, υπήρξε το διοικητικό κέντρο της περιοχής καθώς και το κέντρο ελέγχου των βασιλικών εκτάσεων καλλιέργειας ζαχαροκάλαμου και παραγωγής ζάχαρης. Κατά την Οθωμανική περίοδο (1571 – 1878) η έπαυλη διατηρεί τον ρόλο της ως διοικητικό κέντρο αφού μετατρέπεται σε κονάκι του τουρκικού τσιφλικιού των Κουκλιών. Στις αρχές του 20ου αιώνα η έπαυλη εγκαταλείπεται και κάποια μέρη του κτίσματος καταρρέουν.

Στην έπαυλη παρατηρούνται μετατροπές από την Φραγκοκρατία και την Οθωμανική περίοδο. Σε κάποιες περιπτώσεις οι οθωμανικές φάσεις είναι προσαρτιμένες στα Φράγκικα κτίσματα. Από το κτίριο ξεχωρίζει η ανατολική αίθουσα που ανήκει στην φάση της Φραγκοκρατίας. Πρόκειται για μια μεγάλη ορθογώνια αίθουσα που χωρίζεται νοητά σε τέσσερα τέλεια τετράγωνα. Η αίθουσα διαθέτει τέσσερεις διαδοχικές καμάρες με σταυροθόλια στην οροφή. Στα νότια η πτέρυγα με τις οξυκόρυφες καμάρες κτίζεται από τους Λουζινιανούς, καταρρέει και αναστυλώνεται από το Τμήμα Αρχαιοτήτων με βάση πρωτότυπο υλικό που βρέθηκε στα ερείπια του χώρου.

Η έπαυλη συνδέεται πρωτίστως με την παραγωγή ζάχαρης στην Κύπρο που ξεκινά με τους Λουζινιανούς, οι οποίοι ήταν γνώστες της διαδικασίας αυτής. Στην Κύπρο παράγονται και εξάγονται τεράστιες ποσότητες ζάχαρης. Οι καλλιέργειες ζαχαροκάλαμου υπήρχαν σε διάφορες περιοχές του νησιού, αλλά η κύρια πόλη καλλιέργειας και παραγωγής ήταν η Πάφος. Για να μπορέσουν οι Λουζινιανοί να ελέγχουν την παραγωγή επιλέγουν τα Κούκλια και κτίζουν εκεί το διοικητικό τους κέντρο. Στο χωριό επίσης στη θέση Σταυρός-Κούκλια ανακαλύφθηκε ένας ζαχαρόμυλος.

Η μεσαιωνική έπαυλη αποτελεί έναν ιστορικό χώρο που σήμερα στεγάζει το τοπικό μουσείο. Στο ισόγειο εκτίθενται ευρήματα από το Ιερό της Αφροδίτης ενώ στον επάνω όροφο παρουσιάζεται η ιστορία της Παλαιπάφου μέσω ευρημάτων από τις ανασκαφές.